Enkele jaren terug verscheen ‘Het monogame drama’ van filosofe Simone Van Saarloos. De wat provocatieve titel zegt het al: de auteur – 25 op het moment van publicatie en dus nog heel jong – heeft geen hoge pet op van de monogame liefdesrelatie. Terwijl we in een tijd van ongekende individuele vrijheden en zelfbepaling leven, verwacht monogamie van ons net het instemmen met onvrijheid en beknotting van onze individualiteit. Het hebben van een vaste en monogame relatie is de norm – de single wordt vaak als een soort paria beschouwd of als iemand die op zoek is naar een relatie. Ongemerkt komt het relatiebelang boven het individueel belang te staan. Partners verhouden zich meestal tot elkaar in functie van hun relatie en zijn geneigd om de ander als wezenlijk andere uit het oog te verliezen. Ziehier in kort bestek de visie van Van Saarloos.

Daartegenover stelt de auteur vanuit eigen ervaring het leven als single. Je kan haar essay gerust een ode aan het single bestaan noemen en een hulde aan de single als levenskunstenaar. Waarbij met single helemaal niet relatieloos wordt bedoeld. Simone Van Saarloos pleit namelijk voor multi-intimiteit. Die intimiteit kan verschillende vormen aannemen: hechte vriendschappen, geliefde A met wie niet wordt samengeleefd, geliefde B, occasionele al dan niet fysiek intieme contacten. Bij wijze van houvast heeft Simone Van Saarloos – verwijzend naar de schijf van vijf in de voedingsleer – een relationele schijf van vijf opgesteld. Kort samengevat:

1. Zie verschillende mensen.
2. Wees niet te overvloedig in je contactbehoeften en accepteer dat je niet alles kan delen.
3. Zorg ervoor dat contact geen consumeren wordt en vermijd snackachtige seks (met dit laatste wordt pornoseks bedoeld, geen eenmalige contacten).
4. Wees ontvankelijk voor verschillende soorten smaken en diversiteit in je contacten.
5. Vrij veilig wat contraceptie betreft maar koester niet de illusie dat risicoloos contact bestaat.

Wat wel duidelijk is: de auteur breekt zeker geen lans voor zelfzuchtig consumeren in de liefde.  Ze haalt er psycho-analyticus Erich Fromm bij die in de jaren ’50 schreef dat velen in de liefde vooral gericht zijn op wat ze kunnen krijgen en op het maken van de juiste match, terwijl we liefde ook kunnen beschouwen als een oefening in geven en het in dat laatste is dat we onze levenskracht vinden en een uitbreiding van onze menselijke vermogens.

Ook hoeft het doorbreken van de monogame relatie volgens Simone Van Saarloos niet het einde van de romantiek te betekenen. Ze roept eerder op voor meer romantiek en voor een veel ruimere opvatting van het begrip. Waarom zouden romantische gebaren alleen maar in die éne exclusieve relatie kunnen? Proberen we op die manier soms om romantiek zo risicoloos mogelijk te maken? Van je zo vertrouwde partner weet je immers wel van tevoren welke romantische move het goed zal doen. Terwijl romantiek ook kan inhouden dat je iets doet waarvan je het effect niet zo goed kan inschatten, bv omdat je gebaar buiten de gebaande paadjes valt of buiten de context van monogamie en langdurigheid.

De verdienste van ‘Het monogame drama’ bestaat erin dat Simone Van Saarloos de moed heeft om de monogame relatie, toch een beetje een heilig huisje, een tik te geven. Dat ze het thema vanuit een persoonlijke hoek als ongebonden single met wisselende contacten durft te benaderen en ze dus ook over zichzelf schrijft, pleit voor haar. Tegelijk is het een zwakte. Een aantal aspecten blijven zo namelijk buiten beschouwing. Als eerste en niet bepaald een detailkwestie: waar blijven de kinderen als we allemaal latrelaties hebben en het samenleven als gezin op de schop gaat? Hoe pak je het aan ten opzichte van je nageslacht als mama en papa ook nog andere intieme partners hebben? Hoe leg je dat uit en vanaf welke leeftijd? Geen woord daarover.

Verder ontbreekt het hier en daar aan nuance. Het single zijn met multi-intimiteit, en ook nieuw-samengestelde gezinnen en holebi-gezinnen, worden op een voetstukje gezet als voorbeelden van creatief en flexibel samenleven, terwijl de monogame relatie nogal wordt weggezet als saaie eenheidsworst. Van Saarloos gaat zo voorbij aan een dubbel gegeven: dat a-typische gezinsvorming voor zowel biologische ouders, plus-ouders als kinderen een zware uitdaging kan vormen en lang niet altijd lukt. En dat ook bij heel veel mannen en vrouwen die ooit voor een monogame relatie kozen een gemis wordt gevoeld dat hen aanzet tot nadenken en voorzichtig samen aftasten en experimenteren met alternatieven.

Ook al ga je wat steigeren van de uitgangspunten van single levenskunstenares Van Saarloos, toch prikkelt ze je tegelijk om verder te kijken dan de monogame evidenties onder het motto dat ‘Niet het temmen, maar het trotseren van de chaos de levenskunst is die liefde nodig heeft.’ Mooi, toch?