Er is een zinnetje dat ik naar mijn zin veel te vaak hoor de laatste tijd. Stel je een situatie voor waarin geen fysieke afstand wordt gehouden, mondmaskers blijven achterwege. Het voelt lichtjes onwennig aan, want we zijn het nu al zo lang gewend mét maatregelen. Maar het mag. En dan komt het zinnetje. Iemand zegt:

‘Ach, we zijn toch allemaal gevaccineerd’.

Behalve dat het klinkt als ‘en dus mag alles weer’ klinkt het in mijn oren ook als: want dat is hoe het hoort en het is toch ondenkbaar dat we iemand onder ons zouden hebben die ingaat tegen wat hoort? Die zo onverantwoordelijk / egoïstisch / dom / anti-wetenschappelijk zou zijn om zich niet te laten prikken. Een onbehaaglijk gevoel bekruipt mij. Het zinnetje lijkt een rechtstreeks gevolg van de beeldvorming die het afgelopen jaar doelbewust gecreëerd is door de overheid en zowat de hele wereld en die zonder meer wordt overgenomen en uitgedragen door de media :

dat het vaccin dé weg naar de vrijheid is / de enige en volstrekt betrouwbare strategie om ons uit de pandemie te halen / een teken van verantwoordelijkheid / van solidair zijn.

Door dit verhaal wordt het een kwestie van morele plicht. Er is geen andere vorm van ethisch te verantwoorden gedrag mogelijk, blijkbaar. Een hele tijd werd het volgehouden: het zou een vrije keuze zijn, nee nee, geen verplichting, en ook geen discriminatie tussen wie wel en wie niet. Het werd zelfs in een resolutie van de Raad van Europa vastgelegd (2361, artikel 7.3).

Intussen zijn we zo ver gekomen dat een partijvoorzitter het zonder problemen kan hebben over de egoïsten die zich niet laten vaccineren en die ‘we’ niet zullen toestaan het voor anderen te verknallen. Intussen is de discussie op gang welke vrijheden allemaal kunnen worden ontnomen om het percentage overal omhoog te krijgen.

Onder zoveel sociale en morele druk plooit zelfs de sterkste dwarsdenker.

Ja, maar het moet. Is het beste voor iedereen, voor ieders veiligheid, voor het grotere goed.

Is dat zo? Het rijk van de vrijheid is nog niet aangebroken. Dus wordt het verhaal aangepast. Het rijk van de vrijheid zal pas aanbreken als iedereen het ene verhaal accepteert en zich ernaar schikt.

Nu we het toch over zinnetjes hebben. Er zijn er die je leest in boeken en die recht door je huid gaan en dan exploderen vanbinnen. Ik had het afgelopen week met deze:

‘Isaiah Berlin analyseert de totalitaire dictatuur als het gevolg van de opvatting dat op grote vragen van ethische aard één definitief antwoord mogelijk is. Dit moreel monisme kan geen rekening houden met andere opvattingen, omdat die onredelijk, onlogisch en onzinnig zijn en het bereiken van het ideaal hinderen. Binnen dit bewustzijnsvernauwende idealisme is het niet alleen verklaarbaar, maar ook redelijk om andere opvattingen te onderdrukken en met alle mogelijke middelen te bestrijden.’

Ik denk dat we al een tijdje helemaal die kant opgaan. Het maatschappelijke debat over maatregelen en vaccinatiestrategie mag niet gevoerd worden. Elke wetenschapper of deskundige die een afwijkende mening heeft, elke weldenkende vrouw of man die nog kritische vragen stelt, krijgt te maken met doodzwijgen, in diskrediet brengen, censuur, criminaliseren, marginaliseren, ontslag. Krijgt meteen labels opgeplakt: complotdenker, antivaxer, onwetenschappelijk.

Ik las dat zinnetje over Isaiah Berlin trouwens in de roman ‘Eden’ van Marcel Möring. Een prachtig, complex boek, onder andere over waarheid. Dat ze nooit onomstotelijk en eenduidig kan zijn. Dat er vele waarheden zijn, dat wij ze maken door onze unieke blikken, onze verhalen, door die te delen en met elkaar te confronteren.

Ik ben dankbaar om wie zich laat vaccineren. Natuurlijk helpen vaccins. Tegelijk ben ik bezorgd, want we kennen de lange-termijneffecten nog niet en we maken onze samenlevingen sterk afhankelijk van oppermachtige industrieën die nauwelijks enige morele standaard hanteren.

Ik ben ook dankbaar om wie de weloverwogen moed heeft zich niet te laten vaccineren. Omdat ik denk dat ook dat een deel van de uitweg is.

Zoals ik denk dat er nog vele anderen dingen deel van de uitweg kunnen zijn: campagnes voor preventie, onze immuniteit versterken door gezond eten, bewegen, extra vitamines, angst en stress verminderen, zorg dragen voor mentaal welzijn en sociaal contact.

Mag het alsjeblieft én-én-én zijn? In plaats van dat ene, onaantastbare verhaal dat een scherpe polarisering doet ontstaan tussen ‘goeden’ en ‘slechten’. Waarbij vrije keuze, altijd al een fragiele zeepbel, uit elkaar gespat is. Kunnen we proberen om ons niet uit elkaar te laten spelen door een overheid en media die beslist hebben wat het verhaal moet zijn, en dat er behalve dat ene geen andere meer kunnen worden getolereerd? Kunnen we allemaal samen gewoon wijzer zijn dan dat zwart-witdenken?

Ik hoop dat er terug enig gezond debat komt. Dat we er geraken door een kruisbestuiving van visies uit allerlei hoeken in plaats van die ene staatsvisie die we nu hebben. Dat er eerlijkheid mogelijk is. Dat bevindingen van wetenschappelijke studies die niet passen bij het ene verhaal ook onder de aandacht komen. In plaats van één groep in de samenleving tot zondebok uit te roepen en massaal te beweren dat als er nog besmettingen zijn dat komt door dat slinkende percentage dat niet gevaccineerd is, dus nog meer vaccins is het antwoord, ram de boodschap erin, vaccineer desnoods ook de kinderen, vaccineer drie keer, vier keer, eindeloos.

Ik kijk en luister op Tegenwindtv naar Sam Brokken. Hij durfde het aan om zijn kritische visie uit te drukken. Hij werd ontslagen als lector aan een hogeschool. Nee hoor, niet om zijn visie, natuurlijk niet.

Ik kom bij mezelf uit, denk: komaan, stop nu met je alsmaar gedeisd te houden, alsmaar te denken dat je geen deskundige bent en dus beter je kop kan houden.

Ik schrijf bovenstaande. Ik deel het.